Język i emocje ludowej architektury drewnianej
Naturalnie, język i nazewnictwo tworzą tożsamość. Jednak, jak przestrzega Ruth Wodak (2017), język jako konstrukt społeczny również wyklucza – poprzez prawodawstwo, poprzez „niewymienianie”, lub „wymienianie” w kontekście zakazów. Drewno przez wieki było podstawowym budulcem polskiej wsi, dzięki czemu język polski bogaty jest w słownictwo opisujące architekturę drewnianą. Ten unikalny słownik nieco różni się w zależności od regionów, ale też wskazuje na bezcenne dziedzictwo lingwistyczne. Specyficzna retoryka okresu PRL-u odwróciła sentymenty i sprawiła, że budownictwo wiejskie coraz rzadziej zwracało się ku architekturze drewnianej, i tak zubożałej po dwóch bezwzględnych wojnach.
Dziś drewniane budynki mieszkalne są znów atrakcyjne, przede wszystkim dzięki lepszej jakości ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego, nowemu zaciekawieniem wsią, a także słusznemu poszukiwaniu zrównoważonych technologii w budownictwie i inspiracji w tradycyjnej architekturze. Tak jak brak lingwistycznych podziałów w medycynie może mieć implikacje zdrowotne kiedy trudno jest stosować procedury bez nazwania charakterystyk pacjenta, tak samo trudno jest korzystać z rozwiązań architektonicznych w celu odpowiedzi na potrzeby, których nazwy wcześniej nie uzgodniliśmy ze współczesnym użytkownikiem.
Opracowanie jest wynikiem badań terenowych w powiecie krośnieńskim we wrześniu 2020, w ramach pilotażowego projektu, którego celem jest zaangażowanie lokalnej społeczności w inwentaryzację drewnianych budynków mieszkalnych w regionie. Wyniki zostaną przeanalizowane w kontekście teorii lingwistycznych dotyczących architektury oraz roli języka w konstruowaniu rzeczywistości. W tym celu niezbędne będzie również krótkie przedstawianie historycznie oraz regionalnie zmieniających się stosunków do wiejskiej architektury drewnianej. Tekst ma za zadanie stworzyć lingwistyczny most pomiędzy technicznymi określeniami w architekturze i tradycją mówioną na polskiej wsi.
Język potoczny, odbiorcy i techniczny, twórcy – różnią się lub nakładają, jednak przede wszystkim wpływają na postrzeganie rzeczywistości, a w tym przypadku odczucia związane z drewnianymi domami. Osoby o bogatszym zasobie słownictwa opisującego architekturę drewnianą, są do niej również silniej przywiązane, częściej odczuwają odpowiedzialność za jej przyszłość. Istnieją określenia, które wyjęte z kontekstu mają bardziej pejoratywny charakter niż gdy użyte są do opisania przestrzeni w drewnianym domu. Każde słowo skonstruowane w celu opisania drewnianego budynku wewnątrz lub na zewnątrz, potwierdza przeszłą istotną tożsamość architektury drewnianej na polskiej wsi i może posłużyć jako inspiracja dla przyszłych projektów.
